Spoelwormen zijn redelijk lange, witte wormen die in de dunne darm van de hond en kat leven. Het is ook de meest voorkomende darmworm bij de hond en de kat. En dat heeft een aantal oorzaken.
1. Enorm voortplantingsvermogen
Een enkele volwassen spoelworm in de darm produceert dagelijks 200.000 eieren die via de ontlasting in de omgeving terecht komen. Aangezien een volwassen worm ongeveer 4 maanden leeft, dus ongeveer 120 dagen, produceert één worm in totaal om en nabij 24 miljoen eieren! En dan hebben we het nog maar over een infectie met één enkele volwassen worm! Bij twee volwassen spoelwormen in de darm verdubbelt het aantal eieren. Laat staan hoeveel eieren in de omgeving terecht komen wanneer een hond slechts 5 volwassen spoelwormen in zijn of haar darm heeft. Dan is de kans dat een hond met spoelwormen zichzelf en andere honden besmet heel groot.
2. Lange overlevingstijd eitjes
Die enorme hoeveelheden eitjes kunnen in de buitenwereld ook nog eens jarenlang infectieus blijven. Ze zijn bovendien zeer plakkerig, dus ze blijven gemakkelijk plakken aan schoeisel of de pootjes van de hond en kat.
3. Heel veel infectiewegen
De spoelworm zorgt er goed voor dat zijn eigen soort blijft overleven. Niet alleen door heel veel eieren elke dag te produceren. Maar ook door op heel veel verschillende manieren een hond te kunnen besmetten.
Via de omgeving
Door een infectieus ei uit de omgeving op te nemen kan een hond geïnfecteerd raken. Bijvoorbeeld na het uitlaten, wanneer er plakkerige eitjes uit de omgeving zijn blijven plakken aan de pootjes en de hond deze daarna oplikt. Uitlaatveldjes, parken en grasstroken zijn meestal plekken waar heel veel honden hun ontlasting doen. Sommige honden die daar komen kunnen een actieve spoelworminfectie bij zich dragen. Doen deze geïnfecteerde honden op het veldje hun behoefte, dan laten ze daar ook de vele eitjes van de spoelwormen achter. Door regen en grasmaaiers van de gemeente raken de eieren vervolgens over het veldje verspreid en vormen ze een infectiebron voor andere honden.
Voor en na de geboorte
Met zo’n grote aantal eieren die volwassen spoelwormen produceren is de kans heel groot dat een hond ooit in zijn of haar leven door spoelwormen besmet raakt. Wanneer een hond of kat een infectieus ei heeft opgenomen zal in de darm uit het ei een larve komen. Deze maakt vervolgens een hele reis door het lichaam om vervolgens weer in de darm terecht te komen. Daar produceren volwassen te worden eitjes Tijdens deze reis zijn er echter ook een aantal larven die hun tocht niet afmaken. Ze blijven in allerlei weefsels zitten. Het zijn deze larven in weefsels die ervoor zorgen dat pups en kittens via de moeder en rond de geboorte besmet raken.
Wanneer een teef drachtig is zullen deze larven op het einde van de zwangerschap hun tocht in het lichaam voortzetten. Pups raken meestal al voor de geboorte met spoelwormen besmet. Een aantal larven migreert naar de lever van de ongeboren pups. Zij zorgen ervoor dat pups in feite al met een spoelworminfectie geboren worden.
Andere larven migreren naar de melkklieren van de teef. Deze larven zorgen ervoor dat na de geboorte de melk met spoelwormen besmet raakt. Bij kittens vindt er overigens géén besmetting voor de geboorte plaats. Zij raken meestal vlak na geboorte via de melk van de moeder besmet met spoelwormen. Daarnaast zullen een aantal van de larven ook de tocht naar de darm van de teef afmaken. Deze volwassen wormen zorgen ervoor dat via de ontlasting van de moeder de omgeving sterk met wormeieren besmet raakt. Deze vormt na de geboorte een besmettingsbron voor pups en kittens.
Via gastheren
En tot slot kan een infectie nog via gastheren gebeuren. Spoelwormen kunnen namelijk ook knaagdieren infecteren. Wanneer een hond deze vervolgens opeet, dan raakt de hond met spoelwormen besmet. Ongeveer 22% van de knaagdieren is besmet met spoelwormen.
Waarom zijn spoelworminfecties erg?
Bij pups kunnen spoelworminfecties klachten geven als diarree, verminderde groei en vermindering van de algemene gezondheid. Een erg zware besmetting kan bij pups zelfs fataal zijn nog voordat onderzoek en behandeling mogelijk is.
Bij volwassen honden doen spoelwormen niet zo heel erg veel kwaad, maar het blijft natuurlijk wel een vies idee dat in de darmen van je hond wormen kunnen leven. En dat is al helemaal als je weet dat die spoelwormen ook voor mensen besmettelijk zijn.
Na infectie bij de mens maakt de hondenspoelworm niet een volledige cyclus door, maar migreert wel door het lichaam. De larve kan dan in het oog of de hersenen terecht komen en daar klachten veroorzaken. Dit heet bij de mens het larval migrans complex.
Heb je een hond, dan is het dus belangrijk dat je probeert worminfecties bij je hond zoveel mogelijk te voorkomen.
Hoe voorkom je spoelwormen bij je hond?
Gezien het hoge aantal eieren en de vele infectieroutes van de spoelworm is het moeilijk om infecties helemaal te voorkomen. Maar er zijn wel een aantal dingen die je kunt doen om de kans op infecties zo klein mogelijk te maken.
1. Hygiëne
Het spreekt eigenlijk voor zich. Aangezien eitjes die via de ontlasting in de omgeving komen is het opruimen van ontlasting de eerste stap. Hoe meer mensen de moeite nemen de ontlasting van hun hond bij het uitlaten op te ruimen, hoe kleiner de kans dat een met spoelwormen geïnfecteerde hond andere honden zou kunnen besmetten. Dat geldt overigens voor alle infectieziektes die via de ontlasting verspreid worden. Denk daarbij niet alleen aan andere darmparasieten, maar ook aan allerlei darmvirussen.
2. Periodiek ontlastingsonderzoek of periodiek ontwormen
Om de verspreiding van spoelwormen te voorkomen is het belangrijk om aanwezige spoelworminfecties te behandelen. Maak je de spoelwormen in de darmen dood, dan kunnen ze namelijk ook geen eitjes meer produceren en blijft verdere verspreiding van een spoelworminfectie beperkt.
Een spoelworminfectie is echter helaas niet zichtbaar in de ontlasting. De volwassen wormen zijn weliswaar groot genoeg om te kunnen zien, maar ze leven in de darmen van de hond en de eitjes die ze produceren zijn zo klein dat ze alleen onder de microscoop zichtbaar zijn.
Afhankelijk van het infectierisico, deze verschilt van dier tot dier, kan een aantal maal per jaar de ontlasting op wormen onderzocht worden. Hoe dat onderzoek precies verloopt leggen we je hier uit. Hiernaast zie je een spoelwormei die we gevonden hebben na onderzoek van de ontlasting van een kat.
Een alternatief is om geen ontlastingsonderzoek te doen, maar om periodiek te ontwormen. Dit laatste is bij veel mensen wel bekend. Soms wordt gedacht dat hiermee een worminfectie voorkomen kan worden, dat is niet het geval. Het nut van periodiek ontwormen is als volgt. Heeft je hond op het moment van de periodieke ontworming geen worminfecties, dan is de ontworming eigenlijk zinloos geweest. Maar heeft je hond op dat moment wel wormen, dan worden die wormen wel gedood. Dan eindigt de infectie en verdere verspreiding.
Een periodiek ontlastingsonderzoek geniet de voorkeur, zo voorkom je onnodige ontwormingsbehandelingen en kom je meer te weten over het infectierisico van jouw hond.
3. Ontworming van moederhond en pups
Verwacht jouw hond een nestje pups? Zorg dan dat je aandacht besteedt aan de ontworming van zowel de moeder als de pups. Zoals je hebt kunnen lezen gebruikt de spoelworm ook de dracht en de melkproductie als mogelijkheden om zich naar andere honden, in dit geval jonge pups, te verspreiden. En juist pups, die nog kwetsbaar zijn en goed moeten groeien, kunnen ernstige gevolgen ondervinden aan spoelworminfecties. Zeker bij pups wil je spoelworminfecties dus zoveel mogelijk voorkomen. Daarom geldt het volgende algemene advies:
- Ontworm de moeder 2 weken voor de bevalling. Wormen die zich op het laatste deel van de dracht in de dunne darm van de aanstaande moeder tot volwassen wormen hebben ontwikkeld worden daardoor gedood. Hiermee voorkom je dat de moeder rond de geboorte de omgeving van de pups met spoelwormeieren besmet.
- Ontworm pups vanaf de leeftijd van 2 weken om de 2 weken en tot 2 weken nadat de pup het nest verlaten heeft. Behandel ook op dezelfde momenten de moeder. Ontworm de pup daarna maandelijks tot de leeftijd van een half jaar.
Waarom zo frequent ontwormen? Ten eerste omdat gebruikte ontwormingsmiddelen alleen effectief zijn tegen volwassen wormen. De onvolwassen wormen overleven dus een ontworming en kunnen 2 weken later zich tot volwassen worm ontwikkeld hebben. Ten tweede is de kans groot dat na de vorige ontworming zowel pup als moeder nieuwe besmettingen op hebben gedaan.
4. Voorkom dat je hond of kat knaagdieren kan eten.
Zoönose
Spoelwormen zijn ook besmettelijk voor mensen. Je kunt dus via je eigen huisdier zelf besmet raken. Dit wordt ook wel een zoönose genoemd.
Hoe voorkom je spoelworminfecties bij jezelf en eventueel kinderen?
- Door spoelwormen bij je hond en kat te behandelen en te voorkomen (zie hierboven).
- Ruim ontlasting van je huisdier op en gooi het weg met het restafval
- Draag tijdens het tuinieren handschoenen
- Was je handen na het tuinieren, buiten spelen (kinderen), contact met je huisdier en voor het eten.
- Was groente, fruit en paddenstoelen die rauw gegeten worden goed voor consumptie
- Dek zandbakken af zodat katten niet hun behoefte erin kunnen doen.
- Het regelmatig borstelen van honden verkleint het risico van vachtbesmetting met wormeitjes
- Wissel van schoeisel om besmetting van de huiselijke omgeving te voorkomen
Larvale migrans complex bij de mens
Na opname van infectieuze eitjes door de mens kunnen de spoelwormlarven aan een migratie door het lichaam beginnen. Wanneer larven dan terechtkomen in het oog, het zenuwstelsel en/of de hersenen van mensen, kan dit leiden tot ernstige gezondheidsproblemen. Ook verschillende soorten lintwormen kunnen na infectie bij de mens in verschillende organen terecht komen, zie voor meer informatie het onderdeel ‘Lintwormen’ op onze website.
Bezoek de website van ESCCAP Benelux voor meer informatie, richtlijnen en adviezen.