Wat vlooien zijn weten we bijna allemaal wel. Vlooien hebben enorme springpoten waarmee ze op de gastheer kunnen springen. Verder zijn het zijdelings afgeplatte parasieten die in de vacht van onze hond en kat voor kunnen komen en jeuk kunnen veroorzaken. Vaak zien we onze hond of kat bij een infectie met vlooien dan ook vaak zichzelf veel krabben.
Een vlooieninfectie
Een hond of kat met vlooien heeft meestal jeuk. Dit wordt veroorzaakt doordat vlooien door de vacht kriebelen en voor hun maaltijd bloed van hun gastheer drinken. Daarvoor moet de vlo de hond of kat eerst bijten. Op zich is een vlooienbeet onschuldig. Maar bij jonge pups en kittens kan een ernstige vlooieninfectie met veel vlooien bloedarmoede veroorzaken.
Honden en katten die ooit een vlooieninfectie gehad hebben kunnen daarna een vlooienallergie ontwikkelen. Daarbij is een enkele vlooienbeet voldoende om ernstige huid- en vachtproblemen te ontwikkelen.
Vlooien zijn daarnaast overbrengers van ziektes. De bekendste is de lintworm Dipylidum caninum en de bacterie Bartonelle henselae die bij de mens kattenkrabziekte kan veroorzaken.
Levenscyclus van de vlo
Wanneer op eenzelfde dier een vrouwelijke en mannelijke vlo aanwezig zijn, dan kunnen binnen 48 uur na infectie door de vrouwelijke vlo al eitjes gelegd worden. Deze legt dagelijks 15 tot 20 eieren (max. 40 tot 50 per dag) en leeft ongeveer 1 tot 3 weken (max. 160 dagen). Dit betekent dat een enkele vrouwelijke vlo in totaal honderden eieren kan produceren. Deze eieren komen in de omgeving terecht.
Vlooienpoepjes
De vlooien drinken meer bloed dan ze eigenlijk nodig hebben. Daardoor bevat de ontlasting van de vlo vaak veel onverteerd bloed. En dat heeft een nut. Deze voedzame vlooienpoepjes vallen namelijk in de omgeving waar ze een voedingsbron vormen voor de larven die uit de eieren komen.
Vlooienlarven
Vlooienlarven houden niet van licht en kruipen meestal in kiertjes en spleetjes. De larve vervelt tweemaal (van L1 naar L2 en van L2 naar L3) waarna de L3-larve een coccon om zich heen spint. Aan dat coccon kleeft stof en zand waardoor de larve extra beschermd wordt. We noemen dat ook wel een pop. In deze poppen ontwikkelen de larven zich tot nymfen en vervolgens tot een volwassen vlo.
Zodra er een geschikt gastheer in de buurt is, wat de vlo in de pop vaststelt aan de hand van trillingen, warmte, koolstofdioxide en vocht, springt de vlo uit de coccon en op het dier. Dat kunnen verschillende diersoorten zijn, zoals honden, katten, konijnen, fretten en wilde zoogdieren.
De kans op vlooieninfecties is in Nederland het grootst in de zomer en de herfst. Maar bij hogere omgevingstemperaturen zoals binnenshuis, maar ook in warmere landen, kunnen vlooieninfecties het hele jaar door gebeuren. Infectie gebeurt meestal vanuit een besmette omgeving, maar ook door direct contact met een besmet dier is infectie mogelijk.
Waarom vlooien voorkomen?
Vlooienplaag voorkomen
Vooral bij dieren met een lange haarlengte en dichte vacht wordt de aanwezigheid van een laag aantal vlooien meestal niet gemakkelijk opgemerkt. Daardoor is de kans groot dat een infectie bij je huisdier tot een vlooienplaag in huis leidt. Voor elke vlo op je huisdier zijn er namelijk 100 vlooien in de vorm van eieren, larven en poppen in de omgeving aanwezig die je huisdier na een vlooienbehandeling opnieuw kan besmetten. Eens je een infectie in huis hebt kom je er vaak zonder rigoureuze maatregels heel moeilijk van af. Niet alleen je hond of kat, maar ook de omgeving in huis moet namelijk goed behandeld worden.
Lintwormen voorkomen
Daarnaast is het belangrijk om vlooieninfecties bij je hond of kat te voorkomen om besmettingen met lintworm te voorkomen. Vlooien kunnen namelijk drager van lintworm zijn. Wanneer een hond of kat een besmette vlo oplikt kan in de darm een volwassen lintworm ontwikkelen. Vandaar dat bij een behandeling tegen vlooien ook meteen ontwormd wordt. Meer hierover is te lezen op onze website onder het hoofdstuk ‘Lintwormen’.
Kattenkrabziekte voorkomen
Katten kunnen drager zijn van een bacterie die Bartonella henselae genoemd wordt. Deze bacterie levert voor katten meestal geen gezondheidsproblemen op, maar kan via een kattenkrab of een kattenbeet wel bij de mens kattenkrabziekte veroorzaken. Bij mensen met een verminderde afweer kan een infectie met Bartonella ernstige gevolgen voor de gezondheid hebben. Vlooien kunnen de bacterie van een besmette kat naar een andere kat overbrengen. Door vlooieninfecties te voorkomen kun je dus ook besmettingen met Bartonella voorkomen en daarmee voorkom je ook dat de bacterie naar de mens overgedragen zou kunnen worden. Meer over deze bacterie is te lezen op onze website op de pagina over Bartonella henselae.
Allergische reactie bij vlooienallergie voorkomen
Bij honden en katten met een vlooienallergie is één enkele beet voldoende om ernstige huid- en vachtproblemen weer de kop op te laten steken. Bij honden en katten met vlooienallergie moeten vlooienbeten daarom voorkomen worden. Dat kan door producten te gebruiken die vlooien doden nog voordat ze de hond of kat kunnen bijten.
Hoe kan ik vlooien bij mijn hond of kat het beste voorkomen?
Er bestaan verschillende manieren om vlooieninfecties bij je hond of kat zoveel mogelijk te voorkomen. Welke het beste is hangt af van de levensstijl van je huisdier en of er bij jouw huisdier sprake is van een vlooienallergie. We zijn er voorstander van om daarbij zo min mogelijk vlododende producten te gebruiken. In het schema hieronder zijn de adviezen van ESCCAP per risicogroep te lezen.
MINIMALE INFECTIERISCO
Is de kans op een vlooieninfectie klein, bijvoorbeeld omdat je hond of kat niet of heel weinig buiten komt? Dan volstaat het om tijdens het vlooienseizoen met een vlooienkam geregeld op de aanwezigheid van vlooien te controleren. Dit is de meest gevoelige methode om een vlooienbesmetting vast te stellen. Vlooien kun je met een vlooienkam vangen, maar de vlooienpoepjes die je er ook mee kunt verzamelen kan de aanwezigheid van vlooien op je huisdier ook verraden. Blijven er namelijk donkere puntjes in de kam achter en veeg je deze met een vochtige, witte tissue uit de kam. Dan zullen de vlooienpoepjes rood uitvloeien terwijl zand de tissue niet doet verkleuren.
GEMIDDELD INFECTIERISICO
Is de kans op een vlooieninfectie groter? Bijvoorbeeld omdat je hond of kat op plekken kan komen waarbij de omgeving besmet kan zijn met vlooien? Dan is het aan te raden om bij je hond of kat tijdens het vlooienseizoen geregeld een product tegen vlooien preventief te gebruiken.
HOOG INFECTIERISICO
Dat geldt bijvoorbeeld voor huishoudens waar meer diersoorten samenleven en jachthonden. Hier worden honden en katten het beste tijdens het vlooienseizoen maandelijks met een product tegen vlooien preventief behandeld.
HET HELE JAAR ROND CONTINU PREVENTIEF BEHANDELEN
Bij honden en katten met een vlooienallergie wordt het beste het hele jaar rond een product tegen vlooien preventief gebruikt. Dat geldt ook voor warmere landen waar het hele jaar door vlooien en teken actief zijn. Omdat de levenscyclus van vlooien ook in Nederland in de winter binnenshuis het hele jaar kan blijven doorgaan kan het nodig zijn om bij vlooienplagen in huis ook de honden en katten die hier leven het hele jaar rond te behandelen tegen vlooien.
Welke producten tegen vlooien kan ik het beste gebruiken?
Er bestaan tegenwoordig zoveel verschillende soorten producten tegen vlooien dat mensen vaak door de bomen het bos niet meer kunnen zien. Globaal gezien bestaan er momenteel voor gebruik bij honden en katten twee klassen producten. Dat zijn deze die van buitenaf werkzaam zijn en deze die van binnenuit werken.
VAN BUITENAF WERKZAAM
Dat zijn de vlooiendruppels en halsbanden. Het voordeel is dat ze vlooien snel kunnen doden, soms nog voordat ze de hond of kat kunnen bijten.
Na toedienen van druppels goed laten drogen
Het nadeel is wel dat bij gebruik van vlooiendruppels je tot 24 of 48 uur na aanbrengen voorkomen dat je jouw hond of kat aait. Alle geregistreerde producten die door dierenartsen worden voorgeschreven zijn echter wel gecontroleerd op veiligheid voor dier en mens.
Sommigen lijken minder werkzaam geworden
Een ander nadeel is dat producten die fipronil bevatten – de meesten zullen de naam daarvan wel kennen door het eierschandaal – in de praktijk minder werkzaam tegen vlooien lijkt te zijn geworden. Veel vlooienproducten die vrij verkocht worden via dierenspeciaalzaken en webshops bevatten deze stof. Ze worden al vele jaren veel gebruikt en mogelijk is er daardoor resistentie tegen fipronil bij vlooien ontstaan.
Mogelijk schadelijk voor insecten
Producten die van buitenaf werkzaam tegen vlooien en teken zijn bevatten stoffen die ook slecht voor insecten in het milieu zijn. De stoffen die ze bevatten kunnen ook andere insecten en waterinsecten doden. Hoe groot de risico’s voor het milieu zijn is op dit moment nog onvoldoende duidelijk, maar bij gebruik op individuele dieren wordt uitgegaan van een lage milieubelasting. Bij de registratie door het CBG-MEB vindt overigens ook een verkorte milieubeoordeling plaats. Het EMA onderzoekt in 2021 of deze aanpak nog steeds terecht is. Er zijn al wel farmaceutische bedrijven die milieuveiligheidsstudies uitvoeren voordat de middelen op de markt gebracht worden. Zie ook het persbericht van de KNMvD.
VAN BINNENUIT WERKZAAM
Tegenwoordig bestaan er ook tabletten tegen vlooien. Er bestaan verschillende merken. De meesten hebben een werkingsduur van 1 maand, een enkele beschermt met één tablet zelfs tot 3 maanden. Het voordeel is dat je na behandeling je hond of kat gewoon kunt knuffelen en aaien en dat de stoffen niet in het milieu terecht kunnen komen. Daarnaast wordt de werking niet beïnvloed door veelvuldig zwemmen en wassen. Het nadeel is wel dat een vlo moet bijten voordat deze in contact komt met het werkzame bestanddeel.
EN NATUURLIJKE PRODUCTEN?
De bekendste zijn de knoflooktabletten. Ze lijken onschuldig, maar bij gebruik is het toch aan te raden om er voorzichtig mee te zijn omdat knoflook stoffen bevat die de rode bloedcellen beschadigen, vooral katten zijn daar gevoelig voor. Daarnaast is de exacte werking en effectiviteit onbekend.
Zijn producten tegen vlooien wel veilig voor mijn hond of kat?
Soms verschijnen wel eens zorgelijke berichten dat bij na toediening van middelen tegen vlooien of teken een hond of kat ernstig ziek is geworden of zelfs is overleden. Uiteraard is er bij gebruik van medicatie altijd risico op het ontstaan van bijwerkingen, deze staan in de bijsluiter van het product vermeld. Alle geregistreerde producten die door dierenartsen worden voorgeschreven zijn echter gecontroleerd op veiligheid voor dier en mens.
Hoe kunnen dan toch deze verhalen na gebruik van vlooienmiddelen ontstaan? Waarschijnlijk betreft het in deze gevallen illegale nepproducten. Via Chinese verkoopkanalen zijn vaak goedkope merkproducten verkrijgbaar, deze blijken echter niet veilig voor dieren te zijn. Zorg er daarom altijd dat je producten tegen vlooien en teken voor je huisdier op betrouwbare adressen koopt.
Help! Ik blijf na behandeling vlooien bij mijn kat of hond zien!
Wanneer je na het behandelen van je hond of kat toch nog vlooien blijft zien is het belangrijk om eerst goed na te gaan of je de gebruiksaanwijzingen volgens de bijsluiter van het product goed opgevolgd hebt en of je ook voldoende aandacht hebt besteed aan het behandelen van de omgeving. Bijvoorbeeld door ligmandjes en dekens uit te wassen, tapijten en banken te stofzuigen en de omgeving met een omgevingsspray te behandelen. Bij elke vlo op je huisdier zijn er namelijk 100 vlooien in de vorm van eieren, larven en poppen in de omgeving aanwezig die je huisdier opnieuw kunnen besmetten.
Bestaat er vlooienresistentie?
Wanneer je ondanks behandeling tegen vlooien toch nog vlooien op je hond of kat blijft zien, dan kan dit komen door het onjuist gebruik van producten ter behandeling van vlooien op je huisdier of doordat je de omgeving onvoldoende tegen vlooien hebt behandeld. Heb je dat allemaal juist gedaan? Dan kan er sprake zijn van resistentie van vlooien tegen producten die je hebt gebruikt.
Zijn er bewijzen van het bestaan van resistentie?
Vooralsnog zijn er geen bevestigde bewijzen dat er sprake is van het bestaan van resistentie bij vlooien tegen producten, maar in de praktijk horen we toch vaak dat producten met fipronil niet meer zo goed werkzaam lijken te zijn. Het is van de ene kant wel logisch dat vlooien resistentie kunnen ontwikkelen tegen producten die veel worden gebruikt, dus het vermoeden is wel dat daardoor een verminderde werkzaamheid van sommige producten waargenomen zou kunnen worden. In dat geval is het advies om een product tegen vlooien met een andere werkzame bestanddeel te kiezen, daarvoor kun je uiteraard ook bij je dierenarts terecht. Tegenwoordig bestaan er heel veel andere producten in de vorm van vlooiendruppels, halsbanden en tabletten, die vlooien bij jouw hond en kat kunnen afdoden.
Bezoek de website van ESCCAP voor meer informatie, richtlijnen en adviezen.